Floor is zeventien jaar en vier maanden oud en daarmee hoogbejaard. Floor is onze Jack Russell. Zij is in deze zeventienjarige tijdsperiode tweemaal bij de dierenarts geweest. De eerste keer om haar te laten steriliseren en de tweede keer voor de vaccinatie voor kennelhoest. Dat laatste hebben we maar één keer laten doen want daarna is ze nooit meer naar een kennel geweest. Het was voor ons overduidelijk dat het verblijf daar, terwijl wij van onze vakantie genoten, voor haar absoluut geen feest was geweest.
Als hoogbejaarde dame heeft zij last van slechtziendheid, van doofheid, ze valt soms zomaar om of ergens tegenaan, de meeste tanden zijn al uitgevallen, haar bruine snuit is grijswit geworden en ze is vermagerd. Wij zeggen dat zij ‘dement’ is. Immers, ze loopt vaak rusteloos zoekend door de kamer, blaft als er een vlieg door de tuin vliegt en zit soms zonder duidelijk doel naar een muur te staren. Harde brokjes kan ze eigenlijk niet meer kauwen. Deze maken we nu zacht met wat groentebouillon. Wilde ze vroeger graag mee op een lange wandeling, nu is een kort snuffelrondje op het grasveld voor ons huis al voldoende. Floor is incontinent, althans, als ze moet dan moet ze, en dat is dan veelal vlak naast of in haar mand in de huiskamer. Tijdens het snuffelrondje ‘vergeet’ zij te plassen of te poepen en zij doet het dan in de gang of in de huiskamer. Ze kijkt ons dan schuldig aan alsof ze ‘sorry’ wil zeggen. Gelukkig hebben we marmoleum op de vloer liggen. We dweilen en poetsen wat af. Maar Floor hoort bij ons, zij mag incontinent en ‘dement’ zijn. In de avond staat zij veelal naast de bank terwijl wij naar een Netflixserie kijken. Ze staat dan te wankelen en valt vaak om. Wij aanvaarden haar natuurlijke aftakeling. Het pad naar haar aanstaande dood. Zij heeft een mooi leven gehad. Haar leven is in onze visie een voltooid leven. Het verval ontroert ons. De aftakeling heeft, al vinden velen dit niet, iets moois. Het is soms gewoon mooi om naar te kijken. Het onvermijdelijke verval, de voorbije dartele jeugd maar vooral de rust. Wij laten haar de rust die ze verdiend heeft. Een vriend van ons liet zijn oude hond met hartfalen hiervoor behandelen. Amechtig sjokte de hond achter hem aan. En de dierenarts, die schreef wel weer pillen voor. Hij verdiende hier immers goed aan. Bejaarde katten krijgen bij een nare kanker chemotherapie en kruipen dan door de bijwerkingen, hun instinct volgend, stilletjes weg om dood te gaan. Mensen doen hun huisdieren vanuit egoïsme echt heel veel narigheid aan. ‘Je wilt ze toch zolang mogelijk bij je houden,’ hoorde ik iemand zeggen die duizenden euro’s uitgaf om een bejaarde blinde obese diabetische huiskat zo lang mogelijk in leven te houden.
Ik moet vaak aan Floor denken als we een hoogbejaarde patiënt opnemen op de intensive care. Ook zij hebben vele degeneratieve klachten en kwaaltjes. Vergelijkbaar met de kwaaltjes van Floor. Hierin verschillen honden en mensen niet van elkaar. Ook de oude mensen ‘ondergaan’ hun lot veelal. Laten met zich doen. Het zijn veelal hun kinderen die willen dat vader of moeder koste wat het kost in leven gehouden moet worden. Vaak vanuit dezelfde egoïstische overwegingen waarom bejaarde huisdieren naar de dierenarts worden gebracht.
We zijn vergeten dat het leven niet een verlenging van de eeuwige jeugd tot de dood is maar veelal een geleidelijke en natuurlijke aftakeling en verlies van krachten en behoeften.
Floor is steeds weer blij als ze ons ziet. Valt nu vaak om als zij tegen ons opspringt en verliest zij in haar enthousiasme wat druppels urine. Zij wil nog bij ons horen. Een lid van de roedel. En zij mag dat. Tot het einde toe. In het begin van de coronacrisis, in mei 2020, heb ik in een interview gezegd dat ik het inhumaan vond dat wij bejaarde mensen isoleerden van de rest van de samenleving, maar met name daarbij isoleerden van hun dierbaren. Hun kleinkinderen die een tekening kwamen brengen, hun kinderen die kwamen vertellen over ‘hoe druk ze het wel niet hadden’. Het zijn voor velen de hoogtepunten van de dagen. Niet meer, maar zeker niet minder. Ik werd voor ‘sociaal darwinist’ uitgemaakt omdat ik oude mensen ‘niet de moeite waard zou vinden’ en het ‘niet erg vond als zij aan covid-19 zouden bezwijken’. ‘Mijn moeder ging op 83-jarige leeftijd, ze had nog wel 93 kunnen worden,’ schreef een boze dochter mij. Ik hield slechts een betoog voor de aanvaarding dat leven op korte termijn eindig is, zeker als je al meer dan zeventig of tachtig jaar hebt geleefd.
Wij willen lichamelijke gebreken verhelpen zonder te beseffen dat juist het geleefde leven de moeite waard was en zonder te aanvaarden dat sterven een fase is die soms jaren duurt met als eindfase de werkelijke dood waarop we ons eigenlijk samen met onze dierbaren hadden moeten voorbereiden. Een fase die voor de betrokkene kleine waarden heeft. Daardoor leren we ook voor onszelf de uiteindelijke aftakeling en de dood aanvaarden. Alfa en omega. Begin en einde. Gedenk te sterven.
Levenskunst is de kunst om het leven ten volle te leven maar ook om de onvermijdelijke aftakeling en de voorbereiding op de dood te aanvaarden. We leven, om verschillende redenen, in de rare illusie van onsterflijkheid. Het accepteren, aanvaarden van verval en de dood en het ‘niet-meer-mee-kunnen-doen’ hoort ook bij goed leven. Laat jonge mensen met oudere mensen praten, hun levensverhalen horen. Horen over de kracht van hun jeugd, hun drijfveren, maar ook de aanvaarding en berusting dat het leven geleefd is. Ook jonge dokters en verpleegkundigen stimuleer ik om met hun oudere patiënten te praten. De mens is een ‘verhalen-vertellend dier’, verhalen om van te leren. Laten we weer naar elkaar luisteren en laten we als de patient dat ook wil onze handen in onze zakken houden en ze er hooguit uithalen om de hand van de ander vast te houden, maar niet om een infuusnaald te pakken.
Ik kijk elke dag naar onze Floor. Als zij tevreden en veilig slaapt in haar vertrouwde mandje. Als zij rusteloos rondsnuffelt op het grasveld waar zij vroeger fanatiek en met succes nog katten najoeg, een bek vol kattenhaar. Ik kan genieten van de aanblik dat zij blij is ‘er-nog-bij-te-horen’. We zullen haar bij een medische catastrofe echt niet naar de dierenarts brengen. Wij zouden dan bij haar zijn en zeggen ‘dat het goed is zo’, haar over haar kop aaien en zeggen ‘dat ze mag gaan’. Net zoals we vaker met oude stervende mensen zouden moeten doen in plaats van 112 te bellen. Zeker als zij dat laatste ook niet meer willen.
dr. Erwin J.O. Kompanje 
Mooi stuk !
LikeLike
Met plezier gelezen. Geeft helderheid en rust. Ik begrijp de keuze van mijn grootvader om niet te behandelen toen hij 80 jaar was en ziek werd veel beter. Ik had verdriet en wilde hem langer bij me. Hij had wijsheid en zei dat het goed was zo. Ik kan dat nu zelf ook veel beter voelen. Dank je wel Erwin.
LikeLike
Wat ongelooflijk mooi beschreven, zo mee eens! Ontroerend ook
LikeLike
Goed betoog, sta ik 100% achter . Gr, André (73 jr)
LikeLike
🙏
LikeLike
Beste heer Kompanje,
Ik wil eigenlijk alleen maar “dank u wel” zeggen.
Hartelijk dank voor de inzicht gevende woorden waarin ik me zo herken. Zowel het proces van een oud en dement hondje wat nog zoveel vreugde geeft. Maar ook voor hoe u kijkt naar voltooid leven en hoe daarmee om te gaan.
Sinds ik uw blogs lees -waarmee ik ben begonnen in de covid-19 pandemie- voel ik me een stukje minder alleen en onbegrepen over hoe om te gaan met de dood en ziekte en met elkaar in het algemeen. Dank daarvoor!!
Vriendelijke groet, Pauline Burer
LikeLike
Zoooo mee eens 🙏🏼
LikeLike
Wijze en rake woorden weer Erwin. Ik miste ze al de laatste tijd. Grote groet, Rolf
Verstuurd vanaf mijn iPhone
>
LikeLike
Dag dr. Kompanje,
Prachtig geschreven. En zó helemaal waar.
Dank daarvoor.
Groet,
Lida Ulkeman
>
LikeLike
Heel mooi beschreven. Precies zoals ik het ook voel. Leef en wees lief voor elkaar ♡
LikeLike
Goede morgen Erwin, wat een prachtige column is dit, mij uit het hart gegrepen. Dat interview dat je noemt heb ik destijds met veel bewondering bekeken. Het was toen nog maar het prille begin van de crisis die later in volle hevigheid over ons heen daalde. Sindsdien volg ik alle publicaties van je hand. Als oud huisarts, 77 jaar oud nu, kijk ik nog steeds met verbazing naar de situatie waarin we zijn terecht gekomen. Een situatie waarin er nog steeds niet geaccepteerd wordt dat het leven eindig is en ook de aftakeling een zekere schoonheid heeft.
Hartelijke groet, Arie van Drongelen.
Verstuurd vanaf mijn iPad
>
LikeGeliked door 1 persoon
Prachtig geschreven. Leven en dood horen onlosmakelijk bij elkaar. Het lijkt wel of we niet meer mogen sterven als we oud zijn en dat we de hele dag in angst horen te leven omdat er misschien iets kan gebeuren…. Dank voor deze blog, de inhoud is me uit het hart gegrepen!
LikeLike
Dank Erwin,
Helemaal mee eens.
Ik zit nu in dat schuitje..
Met vriendelijke groet,
Gonnie van den Hurk-Wels
LikeLike
Wat mooi geschreven. Helemaal mee eens.
LikeLike
Wat een prachtig, liefdevol stuk heb je geschreven. Helemaal mee eens.
LikeLike
Ontroerend en hartgrondig mee eens! “ Nergens is meer leven dan dichtbij de dood” zingt Claudia de Breij.
En ….levensangst is doodsangst en doodsangst is levensangst….
Dank weer voor deze prachtige collum.
LikeGeliked door 1 persoon
Ontroerend en hartgrondig mee een!
“ nergens is meer leven dan dichtbij de dood” zingt Claudia de Breij
En… levensangst is doodsangst en doodsangst is levensangst….
Dank voor weer een inspirerende collum 🙏
LikeLike
Voor mij een fantastisch bevestigend stukje proza!
Uit het leven gegrepen…!
LikeLike
Wat heeft u dat prachtig verwoord dr. Erwin Kompanje .
Heel hartelijk dank, Sylvia Hekster
LikeLike
Dank dat u dit met ons deelt.
Dit staat in schril contrast tot het vervagende normbesef waar we steeds vaker mee geconfronteerd worden. Je leest dit soort verhalen tegenwoordig zelden en deze ervaring raakt mij diep.
De boodschap van dit stuk zou in het onderwijs opgenomen moeten worden, zodat volgende generaties dit hun kinderen kunnen meegeven.
LikeLike
‘De dood zit op het puntje van je neus en kijkt je de hele tijd aan’ zei een goede vriend altijd.
Zijn achternaam was Leeflang maar hij heeft de zestig niet aangetikt…
Weer werkelijk prachtig en zo helder en juist, dank je Erwin!
LikeLike
Dank weer voor deze mooie woorden. Ik had u een tijdje gemist. Ik herken alles uit uw verhaal. Ook wij hadden een black-and-tan Jack Russel, Takkie genaamd, die 17,5jr oud heeft mogen worden en in 2019 gestorven is. Hij kreeg artrose in de pootjes en hebben nog even pijnstilling gegeven omdat wij zagen dat hij pijn had en soms ’s ochtends bijna niet uit de plooi kwam. Op een bepaald moment vonden we het welletjes met de pillen. Hebben 2dgn gekeken of het zonder nog doenlijk was maar ik kreeg pijn in mijn buik steeds als hij piepte van de pijn. Toen is de dierenarts gekomen en hebben we hem, op mijn schoot, laten inslapen. Zijn “roedel”, t.w. onze dochters en wij, waren bij hem. Ik mis hem nog steeds maar heb foto’s van hem op mijn “customized” mobielhoesje.
LikeLike
Hoi!
Niet van toepassing voor Puck maar wel een mooi geschreven verhaal…
Liefs, groetjes,
W!
LikeLike
Helemaal TOP geschreven, zelfde gehad met onze kater Costello, ruim 19 jaar en toen was het welletjes.
LikeLike
Hoi Erwin,
Ik kan me in jouw verhaal helemaal vinden. Je brengt het goed onder woorden!
Ik ben regelmatig getuige bij ons op de IC van het tegenover gestelde.
Dat vind ik best lastig. Hoe kunnen we met elkaar daarover het gesprek binnen onze IC op gang brengen?
Een lastige vraag die ws niet zomaar te beantwoorden is.
Bedankt voor het delen van je verhaal,
groetjes van Jose
LikeLike
Prachtig
LikeLike
Prachtig Erwin, een blog naar mijn hart! Ook wij zien met bewondering onze 14-jarige Entlebucher Odin aftakelen, rusteloos worden, soms niet meer weten waar hij nu ook al weer naar onderweg was… we zien onze eigen toekomst. Zelf rennen we niet voor elk wissewasje naar een dokter, voor Odin doen we dat ook niet. En als het mooi geweest is, voor wel Odin als voor onszelf, dan is het inderdaad ook ‘goed zo’. Geen gedokter, maar de kunst van leven, en van dood durven gaan ❤️
LikeGeliked door 1 persoon
We zouden allemaal een stuk rustiger en fijner leven en sterven, als we voor 100% accepteren dat alles vergankelijk is.
Dank voor je mooie blog Erwin.
LikeLike
Prachtig verwoord, was weer een plezier om je blog te mogen lezen!
LikeLike
Wat mooi omschreven. Zo waar. Dank je wel.
LikeLike
Precies de relativering die we de afgelopen 30 maanden zo node gemist hebben, in prachtige en hartverwarmende bewoording.
Het leven is eindig, en daar helpt geen lieve moertje of god aan, hoeveel afstand we ook houden, hoeveel mondkapjes we ook opdoen, en elkaar dwingen tot het nemen van vaccinaties die uiteindelijk nauwelijks iets uitmaken, en al helemaal niks uithalen voor de jongere gezondere bevolkingsgroepen.
Erwin, blij weer iets van je te lezen. Je was met een handvol anderen een van die zeldzame Voices of Reason gedurende die vreselijke corona-hysterie.
Ik hoop van harte dat er nu eindelijk eens iets van Gezond Verstand zal doordringen, maar ik blijf je hoe dan ook volgen en lezen.
Mijn hartelijke dank.
LikeLike
Wàt mooi opgeschreven! Hulde!
Helemaal mee eens. Ik hoop en wens straks òòk sterk genoeg te zijn als het zover is.
Meerdere voorbeelden in familie en kennissenkring.
Veel succes met verspreiden van deze visie!
Hartelijke groet,
Gerard W. Rietbergen
Gouda
LikeLike
Prachtig verwoord!
We hadden ook een oude hond. Toen hij niet meer zijn mand uit kon komen, blind en doof was hij al jaren, bleven we hem over zijn kopje aaien en zeiden: “Jongen, je mag gaan. Ga maar, dat mag.”
Maar hij wilde niet. Zijn adem was zwak en hij viel steeds weg en dan was hij er weer.
Toen toch naar de dierenarts gegaan. Voor het laatste spuitje.
Dat is het verschil tussen dier en mens. Je mag voor je dier beslissen en het is niet bepaald een makkelijke beslissing.
LikeLike
Ontroerend
Integer
Oprecht
Echte liefde
Humaan
Ik kan geen woorden vinden om uw zeer correcte weergave aan te duiden. U moet een zeer bijzonder mens zijn !
LikeLike
Mooi geschreven Erwin .en zo waar .
LikeLike
Mooi verwoord en herkenbaar zoals u schrijft over uw hond. Onze labradoodle bijna 12 zit ook in z’n wintertijd en wij passen ons aan aan zijn leven en leeftijd. Onvoorwaardelijke liefde is zo voelbaar en voedend voor mens en dier.
Dit geldt idd ook voor de ouderen onder ons. Van de week had ik dienst in de Hospice en een bewoonster was heel verdrietig niet omdat ze het einde voelde naderen maar juist omdat ze zo klaar was om te gaan en ze zich afvroeg wanneer ze kon gaan. Haar leven was voltooid. Die ochtend hebben we met haar een rondje door het park gelopen (In de rolstoel) en terwijl ze
Een uur daarvoor nog dood wenste, zei ze in het park dat zelfs de laatste stukjes van de boterham nog zo lekker smaken. Met andere woorden het leven en de dood staan zo dicht bij elkaar en de vraag is hoe je ermee omgaat. Twee dagen later is ze overleden.
LikeLike
ik heb je artikel wederom gelezen en vind het zo fijn om dat dan even zo te zien.
Ja het hoort er allemaal bij en tot het eind. Dank voor de niet alleen mooie, maar ook zo heldere verwoording van wat wij juist als mensen kunnen zijn voor alles om ons heen
Vriendelijke groet,
Brigitta vd M
LikeLike
Wat herkenbaar geschreven. Eerst jaren in verpleeghuis gewerkt. Was pas 17 maar dacht toen al waarom al die pillen waarvoor het heeft geen doel meer. Afgelopen half jaar mijn moeder van 83 ziek geworden. Een week na de booster een tia. Na onderzoek zeldzame bloedziekte erbij. In Juli diagnose lympeklierkanker. Oncoloog wou persee behandelen, maar mijn moeder wilde dit niet meer. Gelukkig met steun van huisarts. Trots op mijn moeder stond 100 procent achter haar beslissing. Is met hulp van morfine 3 weken later thuis gestorven. Verzorgt door haar 4 dochters. Ik herken ook de eenzaamheid aan het begin van corona. Al snel besloten wij weer binnen op bezoek te komen. Nooit bang geweest om haar te besmetten. Tuindeur stond altijd open voor voldoende ventilatie.
LikeLike
[…] Zo kun je ook anders kijken naar ouder worden en ouder zijn. Deze fasen in ons leven worden nu nog veel gezien als ongemakkelijke fasen waarin je streeft naar zo lang mogelijk in stand houden van jeugdigheid en kracht. Wat als we ouder worden naar waarde weten te schatten? Hoe kun je zo gezond mogelijk blijven en tegelijkertijd veroudering omarmen? […]
LikeLike