Hij beëindigde op donderdagmiddag 28 september 2023 op brute wijze de levens van twee jonge vrouwen. Marlous en haar dochter Romy. Vrouwen die hij, als directe buren, vaak had gezien. Zij hadden hem ook vaak gezien. Zonder een greintje medemenselijkheid en invoelbaarheid schoot hij hen dood. Zij waren slechts 39 en 14 jaar oud toen hun leven abrupt eindigde. Vervolgens stichtte hij brand in zijn eigen huis. Hij creëerde bewust chaos en paniek. Daarna reed hij op zijn motor naar de plek waar hij tien jaar lang geneeskunde had mogen studeren en hij vond daar in een leslokaal Jurgen Damen, een docent die hij vanuit zijn studie kende, en een groep studenten. Hij zei: ‘Jurgen, het is tijd’ en schoot hem gericht voor het oog van zijn medestudenten met vijf schoten dood. Zonder een greintje medemenselijkheid en invoelbaarheid schoot hij hem dood. Jurgen was slechts 43 jaar oud toen zijn leven abrupt eindigde. De moordenaar was onbekommerd over het leed dat hij de directe naasten van deze drie jonge mensen en de onvrijwillige getuigen van de brute moorden aandeed. Zij waren kansloos tegen zijn haat, zijn kilheid, zijn zieke geest en de kogels en zij zagen van dichtbij hoe een geliefd medemens werd vermoord. Daarna ging hij naar de plek waar hij zelf de laatste jaren colleges had gekregen om opgeleid te worden tot basisarts en waar op dat moment onder anderen geneeskundestudenten, huisartsen in opleiding en docenten onderwijs kregen en gaven. Hij wilde in zijn woede dit bolwerk van kennisverspreiding en saamhorigheid vernietigen, verbranden, uitwissen. Hij gooide, terwijl er vele studenten en docenten aanwezig waren, brandende molotovcocktails vanaf de eerste verdieping waarna er een felle brand ontstond en hij wegvluchtte. Kort daarna werd hij buiten het ziekenhuis gearresteerd. Het openbaar Ministerie heeft hem drievoudige moord en brandstichting ten laste gelegd. Dat hij zoveel angst en paniek heeft veroorzaakt kan hem niet direct ten laste worden gelegd maar wel degelijk meewegen in zijn veroordeling. 

De paniek en doodsangst van de in het onderwijscentrum aanwezige studenten, artsen en docenten was grotesk. Er was vuur, er was rook, onzekerheid, het gerucht dat er geschoten werd en dat er meerdere schutters waren. Sprinklers sproeiden vele honderden liters water uit het plafond op de vlammen. Zonder een greintje medemenselijkheid en invoelbaarheid had hij deze chaos, deze doodsangst en deze radeloosheid veroorzaakt. Sommige studenten en docenten schuilden onder tafels, in leslokalen, in toiletruimtes. Samen of alleen. Anderen vluchten in paniek het onderwijscentrum uit. Zij liepen daar tegen zwaarbewapende agenten aan die op zoek waren naar de veroorzaker(s) van de chaos en de moorden. En zij zagen daar vluchtende ziekenhuismedewerkers, patiënten en bezoekers. 

Pas uren laten keerde de rust enigszins terug in het ziekenhuis. De hulpverlening voor de studenten, docenten, patiënten en ziekenhuismedewerkers werd razendsnel ingezet. Directe professionele hulp en ondersteuning voor de studenten die aanwezig waren bij de moord op hun docent. Direct kwam slachtofferhulp beschikbaar en stond er op alle media van het Erasmus MC de telefoonnummers van de verschillende hulplijnen (Slachtofferhulp Nederland en de Hulplijn Erasmus MC) en FAQ over hulp met toegankelijke links. Laagdrempelig kon eenieder die daar behoefte aan had rekenen bij een luisterend oor. Er was per direct peer support beschikbaar. Ouderejaarsstudenten namen het initiatief om eerstejaars onder hun hoede te nemen. Chapeau!

Op donderdagmiddag 5 oktober om 14.30 uur, exact een week na de dood van Jurgen Damen, was het in het anders zo bedrijvige Erasmus MC een minuut lang stil. Oorverdovend stil. Honderden mensen stonden samen bij elkaar in de passage van het ziekenhuis. Anderen stonden een minuut lang met elkaar stil op afdelingen, laboratoria en in kantoren. Anderen volgden het thuis of elders online. Ik stond in de passage en ervaarde verbondenheid, kracht en met name veerkracht. Wij gaan door. Ik dacht tijdens de minuut stilte: ‘Het is hem even gelukt om ons te ontwrichten, maar wij veren weer terug. Wij gaan door, wellicht nog sterker dan daarvoor’. 

Geneeskundestudent Noor de Wijs las tijdens de bijeenkomst het gedicht op dat zij had geschreven na de aanslag:

Dat wat

Normaal als tweede huis voelt

Waar je

Studeert

Werkt

Je veilig voelt

Daar waar je

Lacht met medestudenten

Leert van docenten

Er bent voor patiënten

Dat kleine stukje Rotterdam

Voelde vandaag even niet als thuis

Terwijl wij met elkaar stilstonden bij de dood van onze collega, bij het leed en bij de brute aanslag op ons onderwijscentrum, werd er in dat onderwijscentrum met man en macht gewerkt om dit weer zo snel mogelijk toegankelijk en operationeel te krijgen. Rotterdamse no-nonsense aanpak. Maandagochtend 9 oktober zullen studenten en docenten de draad weer kunnen oppakken. Voor wie wil blijft er laagdrempelig hulp en peer support beschikbaar en nemen ouderejaarsstudenten de jongeren onder hun hoede. Het is hem niet gelukt om onze wilskracht te breken ook al heeft de haven voor velen schade opgelopen. Maar dat zal herstellen.

Om studenten, artsen en docenten die tijdens de brand aanwezig waren in het onderwijscentrum en waarvan velen nog de paniek, de rook, het vuur en de doodsangst elk moment van de dag herinneren, te laten zien dat hun veilige haven er nog steeds was hebben zij op 5 en 6 oktober, voorafgaande aan de maandag dat het opleidingscentrum weer opengaat, de gelegenheid gekregen om in kleine groepjes steeds begeleid door twee ervaren peer supporters naar het onderwijscentrum te gaan. Zij gingen terug naar de voor hen voorheen zo veilige plaats die zij herinneren zoals Noor de Wijs in haar gedicht heeft beschreven maar die sinds de middag van 28 september niet meer zo voelde. Wij lieten hen zien dat het ‘hem niet was gelukt’, dat wij als groep veerkrachtig en saamhorig zijn, wij boden hen een plaats om hun emoties met elkaar te delen, hun verhalen te vertellen, en om in rust weer op de plaats te zijn waar je een week daarvoor nog zo angstig was. Ook om te laten zien hoe er alles aan gedaan werd om het onderwijscentrum weer snel een thuis te laten zijn voor studenten en docenten. 

Wij hoorden vele ervaringen. Eenieder vertelde zijn of haar eigen verhaal. Een student vertelde mij dat hij gekomen was om de plek te zien waar hij de laatste jaren zoveel geluk had beleefd. Hij bezag de schade van de brand maar ook (en vooral) het grootste deel van het onderwijscentrum dat nog steeds was zoals hij het jarenlang kende. Het stelde hem gerust. Ik zei tegen hem: ‘Er is dus eigenlijk bij jou ingebroken, maar er is niets waardevols gestolen’. Ja, …dat was het voor hem. Het was de brandstichter niet gelukt om zijn mooie herinneringen te beschadigen. Dat te ervaren was voldoende voor hem en hij ging met vijf minuten weer weg.

Studenten hoopten door terug te komen dat hun angst voor de plaats des onheils zou verminderen. Zij waren vaak emotioneel maar werden, toen zij zagen dat zij niet alleen waren met hun gevoelens, er veel begrip voor was en er al zo snel en zo hard werd gewerkt om zo snel mogelijk terug te kunnen keren, er rustiger van. Het werkte.

Een student vertelde mij dat hij nu wist hoe doodsangst in de ogen van mensen eruitziet. Hij zou dat nooit meer vergeten en hij zal het blijven herkennen, ook als hij arts zal zijn en deze angst bij patiënten zou zien.

Docenten hadden doodsangst voor zichzelf gevoeld maar zich daarnaast ook verantwoordelijk gevoeld voor hun studenten. Door zichzelf maar ook anderen in veiligheid te brengen zijn het onbenoemde helden. Sommigen beseften zich pas achteraf wat er had kunnen gebeuren.

Studenten zullen elkaar de komende tijd helpen. De ouderejaars zullen zich over de eerstejaars ontfermen. Een student zei tegen een andere, die er erg tegen opzag maandag weer te komen, zeggen: ‘Ik kom je maandag wel ophalen en dan gaan we samen hierheen. Zeg maar waar je woont‘. Opvallend veel studenten gaven ons letterlijk aan ‘er weer voor te willen gaan’. Wat een veerkracht! Wat een saamhorigheid. Het komt weer goed! Ik heb vertrouwen. Het stelde mij gerust. Een student zei kort en krachtig: ‘We zijn hier toch in Rotterdam!’ Iedereen heeft het anders beleefd en iedereen gaat er anders mee om. Er is ruimte en erkenning voor elkaars verhalen en beleving. Ook zij die langduriger professionele hulp nodig zullen hebben, zullen er een plaats voor weten te vinden. Niemand hoeft alleen te zijn. 

Vele collegae en professionele hulpverleners hebben na de aanslag hen, die aangaven dat nodig te hebben, bijgestaan en in het ziekenhuis en de faculteit sprak iedereen er met elkaar over. Deze collegiale aandacht is de basis om er weer met elkaar doorheen te komen en ieders ervaring een plaats te geven. In twee dagen hebben de coördinatoren van het onderwijs en een groep gedreven peer-supporters studenten, artsen en docenten, die allen met hun eigen ervaringen en verhalen terugkwamen naar het onderwijscentrum, kunnen begeleiden. De komende weken zal deze aandacht en hulp broodnodig blijven. Velen zullen zich ervoor inzetten om dit te geven. 

Toen ik vrijdagmiddag vanuit het onderwijscentrum door de drukke passage in het ziekenhuis terugliep naar de intensive care had ik vooral één gedachte: Het is hem niet gelukt. Het is hem niet gelukt. Het is hem niet gelukt om ons te breken!

Pure veerkracht.