De Vlaamse schrijver Erwin Mortier schrijft in Gestameld liedboek (2011, p.57): ‘Soms betrap ik mezelf erop dat ik om me heen kijk en me bij wie me omringen afvraag: als jij mocht sterven, hoe groot zal de pijn dan zijn? Alsof zoiets in te schatten valt. En toch probeer ik als het ware de lengte van de snijwonden te meten en dreig ik de waarde van vriendschappen en genegenheden af te wegen tegenover een onbestaand gemis. Soms lig ik op de bank te lezen en zie ik het hoofd van Lieven op het kussen naast me – en dan moet ik mijn tranen verbijten. Soms ben ik bij vrienden en dan denk ik: blijf nog, ga niet te snel stuk.’
Mij overvalt soms ook het vooruitzicht op aankomend gemis. Het vooruitzicht op het alleen-zijn. Het definitief door de dood verbreken van de meest intieme banden. Soms kan ik, net als Erwin Mortier dat zo prachtig beschrijft, naar hen die mij zo lief zijn kijken. In adoratie, in liefde, in vriendschap, in verbondenheid, in warmte, in dankbaarheid maar ook in angst. Angst dat ik hen zou moeten verliezen aan de dood. Blijf nog. Ga niet te snel stuk, mijn geliefden.
En soms, zomaar, uit het niets, moet ik eraan denken dat mijn dierbaren iets zou overkomen. Het zweet breekt mij dan uit. Alleen al bij de gedachte daaraan. Ik zou verscheurd zijn van ontreddering. Ik omhels hen dan als ik de kans heb. Ook denk ik eraan dat zij ooit zullen sterven zonder dat ik erbij ben. Omdat ik dan zelf al dood ben. Wie zal hen dan ondersteunen in zijn sterven? Wie zal dan tegen hen zeggen: Ga nog niet stuk, mijn lief.
Ik heb een paar intieme, dierbare vrienden. Van hen wil ik mij niet voorstellen dat zij zouden sterven. De pijn en het gemis zal dan aanzienlijk en, naar ik vermoed, nauwelijks draaglijk zijn. Een amputatie waarvan de fantoompijn nog lang zal pijnigen. Het wakker worden uit de slaap in het besef van de afwezigheid van hen die mij lief waren. Het zou mij ontredderen. Verscheuren. Diep bedroeven. Afmatten in het steeds terugkerend verdriet. Ontwrichten. Om daarna slechts ten dele te herstellen, door af te vlakken. De pijn die je dan zal voelen in de altijd blijvende afwezigheid van nieuwe gezamenlijke ervaringen en gedeelde momenten. Het zoete leed van de herinneringen is alles wat rest. Blijf nog. Ga niet te snel stuk, mijn vrienden.
Maar eens, eens zal je het beseffen: nu het is tijd. Dan sta je er alleen voor. Zelf als er nog zoveel anderen zijn. In eenzaam verdriet te verblijven. Sta daarom vaker stil bij de waardevolle verbintenissen in je leven. Verbintenissen die ertoe doen. Zeg af en toe, zomaar, tegen hen: ‘Blijf nog. Ga niet te snel stuk, mijn lief’. Bevestig daarmee de waarde van de verbintenis. Wij doen dat veel te weinig in de gedachte dat het leven en tijd oneindig zijn. Wacht niet tot het moment van werkelijk afscheidnemen.
Maar soms, soms mogen geliefden wel sterven omdat wij hun het overlijden, letterlijk het stoppen van het lijden, gunnen. Ook hier uit oprechte liefde. Zij mogen dan wél ‘stuk gaan’.
Enige tijd gelegen spraken wij op de intensive care met de ouders van een jonge vrouw. Hun dochter had jaren aan een chronische psychiatrische ziekte geleden. En haar geliefden leden met haar. Wij hadden haar op onze intensive care opgenomen vanwege een zelfdodingspoging. Haar letsel was uitgebreid en grotesk. Toen wij de ouders vertelden dat wij af wilden zien van behandeling verzuchtte de moeder. Zij zei ons: ‘Als ik morgen wakker word zal mijn verdriet groot zijn, maar mijn zorgen klein’.
dr. Erwin J.O. Kompanje 
Beste Erwin,
Dankjewel.
Het is zo waar!
Groet, Jan Bergen
LikeLike
Zo mooi en waarachtig herkenbaar hoe je dit weer schrijft, jij bent met je eigen woorden voor mij net zo poëtisch als Erwin Mortier. En ik wil er nog aan toevoegen dat een geliefd mens of dier loslaten (en dat hoeft nog niet eens te zijn dat je haar/hem gunt om ‘over te gaan’) een grotere grote daad van liefde kan zijn dan haar/hem ten koste van alles willen vasthouden. Precies zoals jij al in je vorige column schreef. Dank Erwin!
Met warme groet, Adjana
LikeLike
Dank
Voor alles wat je schrijft en deelt
LikeLike
Beste Erwin, dank voor al je mooie en ware woorden, al meer dan twee jaar.
En ethisch bovenal.
Ik vreesde de dood van mijn vrouw toen zij ziek werd, haar dappere afzien van oneerbare behandelingen maakte de angst groter en toen de pijn en de ontreddering te groot werden omarmden we beiden de dood als de welkome verlossing uit haar aardse lijden.
Het doet nog elke dag pijn, het heeft me veranderd, milder gemaakt. En helder denkend.
LikeLike
‘…oneerbare behandelingen….’, ware woorden. Ik zie dat dagelijks in het ziekenhuis. De pijn blijft, zoals je schrijft, het kan ook niet anders, er is iets van jouw ziel afgesneden……
LikeLike
Dank je wel voor dit schrijven. Het zet me weer aan tot nadenken en bewust leven.
LikeLike
Mortier weet zijn denken erg mooi vorm te geven in geschreven woorden….
Dergelijke overpeinzingen zijn ook mij zéker niet onbekend.
Laten wij nog maar even “heel “ blijven en wat op-wandelen…
Uw,
Guillaume
LikeLike
Met genoeg ‘wandel ik nog een stukje met je mee’…..
LikeLike
Beste Erwin, Alweer mooie gedachten die je ons toevertrouwde, en, erg goed stil te staan bij de kwetsbaarheid van het bestaan. Ik moet je helaas laten weten dat er helemaal niets voor te bereiden valt, voor …als…. die geliefde overlijd, dan is t als was t leven een guillotine; pats boem…,zoals ik helaas onlangs meemaakte, toen mijn lief, mede door foutief medisch handelen, vrij plots en geheel onverwachts, op 68 jarige leeftijd overleed… ik ben er, exact 5,5 mnd later nog steeds kapot van, en voel me gespleten, gehalveerd wellicht, na 40 jr samen. Het bestaan heeft dan even geen waarde meer, zo lijkt het, althans nu, voor mij. Het is letterlijk pijn, diep van binnen, wetende dat ‘het’ nooit meer goed komt, ze is er niet meer, en inmiddels lijken de verstreken maanden wel jaren…, zo lang haar stem al niet meer gehoord, haar geur geroken, of haar voetstappen, ergens in huis gehoord, en die ‘eeuwige’ lege plek naast mij bij het wakker worden, is ook al geen pretje, bij t naar bed gaan ga ik in t midden liggen, om niet zo nadrukkelijk alleen te zijn, maar ook dat helpt niet… Het enige wat ik iedereen kan aanraden is om zolang je ( nog…) samen bent, je liefde naar elkaar altijd weer te tonen, en uit te spreken, niets is nl. vanzelfsprekend
Met vriendelijke groet, Ernie Quist
LikeLike
Beste Ernie, Wat spijtig om te horen van het overlijden van jouw lief. Het plots eindigen van een bijna ‘symbiotische’ liefdesrelatie is als een amputatie, waarbij de ‘geamputeerde’ langdurig fantoompijn zal ervaren. Net als het geamputeerde been of de arm dagelijks wordt gevoeld terwijl deze er niet meer is. Het is wat zegt, en dat was ook de kern van mijn opgeschreven gedachten, sta stil bij de aanwezigheid van wie jou lief zijn zolang het kan. Ruik hen, voel hen, kijk naar hen, beleef hen. ‘Parting is such sweet sorrow’ staat in Romeo en Juliet. Dat zou een ieder zich moeten realiseren. Ernie: jij beschrijft dit gemis als een snijdend mes, hetgeen het ook is. Het is voor het moment, en waarschijnlijk levenslang, een wond, alleen het mes wordt uiteindelijk botter en daardoor de pijn nog wel aanwezig, maar minder voelbaar. Ik kom binnenkort, als je dat wil, wel eens een kop koffie bij je drinken in jouw mooie antiquariaat….
LikeLike