Een vriendin, veertiger, hoogopgeleid met een respectabele baan heeft ervoor gekozen om zich niet te laten vaccineren voor SARS-CoV-2. De reden die zij mij daarvoor geeft is simpel. Zij zegt: ‘Ik leef gezond, ik ben nooit ziek, ik ben de laatste anderhalve jaar niet ziek geweest en als ik niet ziek ben kan ik een ander niet besmetten’. Dit zijn regelmatig gehoorde argumenten van mensen die zeggen na te denken over wat het persoonlijke voordeel is van vaccinatie. Hier wordt tegen in gebracht dat je vaccinatie tijdens een epidemie niet alleen voor jezelf doet, maar ook om uit solidariteit uit de crisis te kunnen komen. Als ik dit argument inbreng om te toetsen hoe zij hiertegen aankijkt, zegt zij dat zij juist solidair is. ‘Ik houd mij goed aan de maatregelen. Ik hou afstand van mensen en ik zou thuisblijven bij klachten. Misschien zou ik mij dan wel laten testen’, en zegt zij er nadrukkelijk bij, ‘Ik ben niet tegen vaccinatie. Ik ben veel in de tropen op vakantie geweest en heb veel vaccinaties gehad. Mijn vaccinatiepaspoort staat vol stempels en stickers’. Verder zei zij mij: ‘Als in het najaar of van de winter het recombinant eiwit vaccin op de markt komt, wil ik mij best laten vaccineren, maar niet met het mRNA vaccin. Mijn zus is op jonge leeftijd overleden aan een beroerte. Ik maak een afweging tussen de persoonlijke voordelen en risico’s’. 

Ik stelde mij open voor haar argumenten, respecteerde haar keuze, maar had geen oordeel.

Zij heeft een zoon, twintiger, gezond, volgt een hbo-opleiding, heeft een hechte vriendenkring en heeft ervoor gekozen om zich wél te laten vaccineren. Twee keer Pfizer. De reden die hij daar voor geeft is om over twee weken met vrienden op vakantie te kunnen gaan naar zuid Frankrijk. ‘Ik wil geen gezeik met testen en gedoe, dus ik nam de prikken’. Hij had gelukkig nauwelijks last gehad van de vaccinaties, hij heeft alleen nog last van pijn in zijn bovenarm. Ik respecteer en begrijp zijn keuze in het huidige tijdsbeeld. Een ieder moet zelf weten of hij zich wel of niet wil laten vaccineren. Ik heb net als bij zijn moeder geen oordeel. Wel heb ik voor beiden getracht begrijpelijk te maken waarom de ander anders besloten heeft. 

Vorige week voelde de zoon zich niet lekker. Was wat hangerig, had keelpijn, hoestte wat en hij voelde zich warm. Ondanks dat ging hij met vrienden uit. Een van zijn vrienden heet Jansen van zijn achternaam, dus een gevleugelde oneliner in de vriendengroep is: ‘We gaan even dansen met Jansen’. Hun vrienden-app-groep heet ook ‘Dansen met Jansen’. Zijn moeder zei tegen hem dat hij zich eigenlijk moest laten testen op SARS-CoV-2. Hij zei daarop: ‘Dat is onzin, ik ben volledig gevaccineerd. Ik kan geen corona hebben’. Om van het gezeik van zijn moeder af te komen en haar gerust te stellen omdat zij niet gevaccineerd was is hij naar een ‘Testen voor toegang’ locatie gegaan. Hij testte positief. ‘Dat is goed kut,’ zei hij. Zijn moeder liet zich ook testen maar testte negatief. Een paar vrienden in de vriendengroep hadden ook wat klachten, maar lieten zich niet testen en bleven ‘Dansen met Jansen’ die zelf ook geen klachten had en zij gaven aan immers gevaccineerd te zijn. Ik vroeg hem wat hij nu met zijn vakantie zou doen. ‘Ik heb een groene V in mijn app, ik ga echt weg,’ zei hij, ‘Ik heb al een hoop gezeik gehad met mijn moeder daarover, dus begin er ook niet over’. Dat was ik niet van plan.

Ik begrijp, in de huidige tijdsgeest, beiden. Ik kan en heb beiden zonder oordeel aangehoord. Beide meningen doen er voor mij toe. Op basis daarvan heb ik getracht hen te verbinden door uit een (mijn) mond beiden meningen te benoemen. 

Ik volg al jaren geen nieuws in de reguliere media, kijk op onze televisie alleen naar Netflix, lees geen kranten en heb geen nieuws-app op mijn iPhone. Ik hoor wel als er iets belangrijks is wat ik zou moeten weten. Het nieuws is doorgaans negatief, ik heb er geen invloed op, dus waarom zou ik het moeten weten? Ongevraagd en ongezocht krijg ik toch veel nieuws binnen. Vrienden en collegae die erover praten, journalisten die mij bellen voor mijn mening ergens over, berichten die ik doorgestuurd krijg. De laatste anderhalf jaar is dat niet anders geweest. Ik heb de MSM niet gevolgd, heb geen kranten gelezen over corona, en ik vernam wel passief wat er gebeurde. Als ik ergens over naar mijn mening gevraagd werd of over wil nadenken heb ik mij even ‘ingelezen’. Actieve-passieve nieuwsgaring noem ik dat. Daarna gaat de deur weer dicht en kijk ik weer naar Netflix. 

Ik noem in mijn duiding over een ethisch onderwerp nooit namen. Het gaat mij niet om de personen, maar om het gedachtengoed, en dat kan ik doorgaans goed afstandelijk en objectief beschrijven.

Op social media wordt met name in negatieve zin enorm op de man gespeeld en worden mensen bij naam voor rotte vis uitgemaakt om hun gedrag en hun mening. Ik weet zeker dat de vriendin die ik in deze blog beschrijf op social media zou worden gefileerd als wappie, antivaxxer, asociaal, onverantwoordelijk, kutwijf en wat al niet meer. Er zullen mensen zijn die stellen dat zij opgesloten moet worden, dood moet en geen zorg meer mag krijgen bij wat voor ziekte dan ook. De zorg is er immers, zo stellen zij, alleen nog voor gevaccineerden. Twitter is dan de anus van de samenleving waar dan alleen nog maar stinkende diarree en de keel waaruit alleen zuur braaksel uitkomt. 

Mensen stuurden mij links door over uitspraken die gedaan waren door Nederlandse filosofen en ethici. Links waarin tot mijn verbijstering, verwondering en verontrusting blijk wordt gegeven van onverbloemde stigmatisering, dehumanisering en discriminatie van mensen die ervoor kiezen om zich, om wat voor reden dan ook, niet te laten vaccineren en daarbij zonder enige schroom aanzetten tot verheerlijking van polarisatie zonder de mening van andersdenkenden überhaupt te willen aanhoren of afstandelijk zonder vooringenomenheid te willen beoordelen. Zij zeggen dat mensen die er voor kiezen niet gevaccineerd te willen worden moeten worden uitgesloten van sociale activiteiten, dat er een vaccinatieplicht moet komen en dat huisartsen die niet willen vaccineren hun bul zouden moeten inleveren. Ik heb veel nagedacht over dehumanisering, stigmatisering en voorstellen tot uitsluiting van andersdenkenden en probeer dat te plaatsen in de tijdsgeest en moraal.

Een filosoof is een denker. De oude benaming van filosofie is wijsbegeerte. Een beoefenaar van filosofie heeft begeerte naar en liefde voor wijsheid. Hij of zij wordt dan een wijs mens. Een wijs mens hoort alle argumenten, voor en tegen, en benoemt deze naar onderliggende waarden vanuit wijsheid en kennis en geeft duiding aan de samenleving in een streven naar verbinding, begrip en wederzijds respect als belangrijke en nastrevenswaardige waarden. De samenleving zou naar een wijsgeer moeten kunnen luistern als steun in bange tijden. Een denker des vaderlands. Ik heb in een voorgaande blog geschreven dat ik, als filosoof, luister naar voorstanders en tegenstanders van het huidige overheidsbeleid, van de beperkingen, van vaccinatie. Ik hoor met een open mind hun verhalen en overdenk hun argumenten. Daarna probeer ik tegenpolen te verbinden. Anderen de argumenten van hun opponenten proberen te laten begrijpen, door rustig te blijven, respectvol te zijn en zonder de ander om zijn argumenten te vernederen, te stigmatiseren en te beledigen. Ik vind dat het beledigen, stigmatiseren en vernederen van anderen om hun mening niet getuigen van wijsheid en dat heeft door de geschiedenis al heel veel leed en narigheid gebracht waar we ons als mensheid achteraf voor schamen, achteraf onze excuses voor aanbieden en waarvan we steeds weer roepen dat we dit nooit meer moeten willen. Toch kreeg ik naar aanleiding van die blog emails dat ik antivaxxen verheerlijkte. Alleen omdat ik respectvol naar mensen die zich niet willen laten vaccineren luisterde. Ik verheerlijk geen antivaxxen, maar ook geen provaxxen. Wat ik persoonlijk over vaccinatie en niet vaccinatie denk is voor mijzelf, wat ik professioneel hierover denk moet neutraal zijn en beiden kanten duiden en de gevolgen van voor en tegen laten zien in filosofische zin.

Confirmation bias. Ik wijs, als universitair hoofddocent klinisch ethiek en filosoof, studenten bij mijn onderwijs op het gevaar van confirmation bias. Confirmation bias is het alleen voor eigen parochie willen preken, het is de moeder van alle misconceptie, het is alleen informatie geloven en uitdragen die in jouw straatje past en overeenkomt met jouw theorieën, geloven en overtuigingen en gedachten en informatie die daar niet bij past onbenoemd laten, uitsluiten, negeren en belachelijk maken. Dat is gevaarlijk omdat anderen die anders denken dan jij best wel eens goede argumenten zouden kunnen hebben en omdat je het polariseert. Het leven is nooit alleen zwart of alleen wit.

Ik vind dat je als universitair docent, universitair hoofddocent of hoogleraar, maar zeker als filosoof of ethicus de verantwoordelijkheid hebt om studenten te leren luisteren naar anderen, ook de argumenten van anderen aan te horen, te wegen, te beoordelen en eventueel je eigen mening op basis daarvan aan te passen in een streven naar respect, gelijkwaardigheid, objectiviteit en humaniteit. Ik leer studenten om ook wetenschappelijke literatuur zo te lezen. Met emotionele distantie, zonder vooringenomenheid, dus vrij van confirmation bias. Ik doe dat in de hoop dat zij goede wetenschappers worden en op basis van hun kennis vraagbaak kunnen zijn in de samenleving voor objectieve kennis. Dat dat een illusie is ben ik in mijn leven wel achter gekomen, maar dat betekent niet dat het onbenoemd moet blijven. Ik heb het laatste jaar tot mijn verbijstering, verwondering en verontrusting gezien hoe gemakkelijk belangrijke waarden geofferd worden, zoals sommige ethici en filosofen dit met hun uitspraken blijkbaar nastreven. Dat komt bij mij juist zo hard binnen omdat zij zeggen en voorstaan, net als ik, universitair docent , hoogleraar, ethicus of filosoof te zijn. Polarisatie, discriminatie en uitsluiting van andersdenkenden is een wijsgeer, een denker, een filosoof, vind ik, onwaardig. De uitgedragen polarisatie en uitsluiting van andersdenkenden zonder open te willen staan voor hun argumenten en hun gedachtengoed bij voorbaat niet te willen horen is een academicus de jonge mensen moet onderwijzen onwaardig. Het verstomt de dialoog, het is het einde van respect, het is onwetenschappelijk en slaat dood. Zulke filosofen en ethici mogen nooit het podium van ‘denker des vaderlands’ krijgen. Dan zou het offeren van waarden als wederzijds respect, medemenselijkheid, empathie en compassie gemeengoed kunnen worden en zouden uitsluiting, discriminatie, dehumanisering, vernedering van anderen als moreel juist kunnen worden gepredikt. Met alle gevolgen van dien. Democratie zou dan zomaar kunnen verworden tot dictatuur. Praagse lente 2.0.

Het zal jullie duidelijk zijn: ik schaam mij voor mijn collegae en het doet mij verdriet dat polarisatie gepredikt wordt uit naam van wijsheid, uit naam van de door mij zo geliefde filosofie en uit naam van de academie. Het verontrust mij dat een deel van de samenleving en de MSM hierin meegaat, en het stelt mij wel gerust dat anderen het onrecht en immorele benoemen en laten zien wat er gebeurt en dat we dit niet zouden moeten willen. Ik zou willen dat de andersdenkenden en de MSM zich open zouden stellen voor tegenovergestelde meningen en gedachten. 

Kom op, ethici en filosofen, wees jullie vak waardig en luister respectvol naar anderen, wees een wijsgeer, een liefhebber van denken, wees de filosoof die jullie zeggen te zijn en benoem voor je studenten en de samenleving alle argumenten in plaats van het bejubelen van één kant en het bij voorbaat veroordelen en vervolgens uitsluiten van de andere kant en aanzetten tot uitsluiting, ridiculiseren, polarisatie en discriminatie. 

Het is een tijd van ernstige verontrusting en polarisatie geworden terwijl we eigenlijk, in een crisis, een tijd van verbinding zouden moeten nastreven.